GASTROSKOPIA

Badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego (przełyku, żołądka i dwunastnicy) za pomocą endoskopu – przyrządu, który pozwala na obejrzenie wnętrza przewodu pokarmowego. W przypadku gastroskopii endoskop nazywany jest gastroskopem jego nazwa pochodzi od połączenia słów”gastro” (żołądek) i “skopia” (z greckiego “patrzę”).

Przygotowanie do gastroskopii

Przez 6-7 godzin przed gastroskopią nie wolno jeść, palić papierosów (w tym elektronicznych), żuć gumy do żucia. Do 3 godzin przed badaniem wolno pić wyłącznie wodę. Zaleca się, by ostatni posiłek przed badaniem nie był obfity ani ciężkostrawny. W przypadku zaburzeń opróżniania żołądka (np. u pacjenta z gastropatią cukrzycową lub zwężeniem odźwiernika) czas ten należy wydłużyć. Korzystne może być w takim przypadku zastosowanie diety płynnej w dniu poprzedzającym badanie.

Bezpośrednio przed gastroskopią trzeba wyjąć ewentualnie posiadane protezy zębowe.

Metoda

We współcześnie stosowanym nowoczesnym sprzęcie na końcu giętkiego, elastycznego aparatu umieszczona jest mikrokamera (CCD) o szerokim kącie widzenia, która rejestruje kolorowy obraz, przesyłany następnie do procesora i cyfrowo przetwarzany. Uzyskany obraz jest wyświetlany na monitorze wysokiej rozdzielczości (HD). Obraz w postaci zdjęć cyfrowych może być zapisany na nośniku cyfrowym (pendrive lub płyta CD). W razie potrzeby przez kanał biopsyjny gastroskopu wprowadza się narzędzia endoskopowe pozwalające na pobranie materiału do badania (histopatologicznego lub mikrobiologicznego) oraz do szybkiej (5-60min.) oceny obecności bakterii Helicobacter pylori w błonie śluzowej żołądka za pomocą tzw. testu ureazowego. Wnętrze przewodu pokarmowego nie ma unerwienia czuciowego – stąd moment pobierania materiału nie jest odczuwany przez chorego, umiarkowanie wydłuża badanie i nie wpływa na jego bezpieczeństwo.

Jaki jest cel wykonanie gastroskopii?

Może być diagnostyczny lub terapeutyczny (zabiegowy).

Gastroskopia diagnostyczna

Pozwala na dokładną ocenę błony śluzowej górnego odcinka przewodu pokarmowego.. Podczas badania ocenia się ruchomość oraz podatność na bodźce mechaniczne ścian przełyku, żołądka i dwunastnicy, przebieg fałdów, rysunek naczyń krwionośnych, rodzaj i objętość treści płynnej. Gastroskopia diagnostyczna należy do badań bezpiecznych i dlatego może być wykonywana zarówno w warunkach szpitalnych, jak również ambulatoryjnie. Najczęściej celem badania jest diagnostyka (rozpoznawanie) chorób przewodu pokarmowego, między innymi:

choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy
zapalenia błony śluzowej przełyku, żołądka, dwunastnicy
chorób bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych
uszkodzeń spowodowanych działaniem czynników chemicznych: kwasów i zasad, żółci, niektórych leków (niesterydowe leki przeciwzapalne – Ketonal, Naproxen, Diclofenac, Ibuprofen, kwas acetylosalicylowy – Polopiryna, Aspiryna, Polocard, Acard, tetracykliny, preparaty żelaza i potasu)
choroby refluksowej (GERD)
poszukiwanie przyczyny niedokrwistości
poszukiwanie miejsca krwawienia
diagnostyka łagodnych i złośliwych zmian nowotworowych

Gastroskopia terapeutyczna (zabiegowa)

tamowanie krwawień – techniki iniekcyjne, klipsowanie, techniki termiczne – APC (koagulacja argonowa)
usuwanie polipów (polipektomia) i zmian płaskich (mukozektomia)
usuwanie zmian naczyniowych (angiodysplazje) za pomocą koagulacji argonowej (APC)
usuwanie ciał obcych
opaskowanie i obliteracja żylaków przełyku
wytwarzanie przetok odżywczych (przezskórna endoskopowa gastrostomia – PEG ) u osób nie mogących odżywiać się samodzielnie z przyczyn onkologicznych lub neurologicznych.

Kto powinien wykonywać gastroskopię?

Gastroskopię powinien wykonywać wykwalifikowany personel (lekarz posiadający odpowiednie uprawnienia przy asyście pielęgniarki endoskopowej). Niezwykle ważnym czynnikiem wpływającym na jakość i bezpieczeństwo wykonywanego badania jest odpowiednio długi staż pracy lekarzy i pielęgniarek w zakresie endoskopii gastroenterologicznej, przebyte przeszkolenia w ośrodkach referencyjnych oraz liczba wykonanych wcześniej zabiegów diagnostycznych oraz terapeutycznych.

Kiedy należy zgłosić się na gastroskopię?

Badanie powinno być wykonane u wszystkich osób po 45 roku życia mających istotne dolegliwości brzuszne. Należy również bezwzględnie wykonać takie badanie niezależnie od wieku pacjenta gdy istnieją uzasadnione wątpliwości diagnostyczne lub pojawią się objawy alarmujące: utrata masy ciała, niedokrwistość, zaburzenia połykania (dysfagia), bolesne połykanie (odynofagia), podejrzenie krwawienia do przewodu pokarmowego – krwiste lub fusowate wymioty, smolisty lub krwisty stolec.

Wskazania diagnostyczne

Podejrzenie choroby wrzodowej żołądka lub dwunastnicy.
Objawy dyspeptyczne (ból, dyskomfort zlokalizowany w górnej części brzucha) trwające powyżej 4 tygodni, które nie ustępują mimo prób leczenia objawowego.
Objawy dyspeptyczne z towarzyszącymi objawami alarmującymi (postępująca, niezamierzona utrata masy ciała, wymioty, zaburzenia połykania, niedokrwistość).
Dysfagia (problemy z przełykaniem) i odynofagia (bolesne przełykanie).
Ból w klatce piersiowej o niejasnej przyczynie (po wykluczeniu przyczyn kardiologicznych).
Objawy krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego (fusowate lub krwiste wymioty, smoliste stolce).
Niedokrwistość.
Objawy dyspeptyczne u osoby przyjmującej NLPZ-y ( niesteroidowe leki przeciwzapalne), np. diclofenac, ibuprofen, naproksen…, leki przeciwpłytkowe (Acard, Polocard, Plavix).
Uporczywe objawy sugerujące chorobę refluksową przełyku (zgaga, uczucie cofania pokarmu z żołądka do przełyku).
Podejrzenie choroby trzewnej (celiakia).
Badanie skryningowe (przesiewowe) lub kontrolne u chorych ze zwiększonym ryzykiem rozwoju nowotworu (osoby z długoletnią chorobą refluksową przełyku, z przełykiem Barretta, z niedokrwistością złośliwą w przebiegu zanikowego zapalenia błony śluzowej żołądka, po upływie 20 lat od przebytej resekcji żołądka, w przypadku rodzinnego występowania raka żołądka).
W przypadku rozpoznania wrzodu żołądka lub dwunastnicy wskazane jest pobranie wycinków na obecność Helicobacter pylori (test ureazowy). Badanie kontrolne z oceną skuteczności leczenia p/bakteryjnego po eradykacji Helicobacter pylori (test ureazowy) można wykonać najwcześniej 4 tygodnie po zakończeniu antybiotykoterapii oraz nie wcześniej niż 2 tygodnie po odstawieniu preparatu inhibitora pompy protonowej..

Przeciwskazania do gastroskopii

Gastroskopia jest badaniem bezpiecznym, krótkim (zwykle trwa kilka minut), niebolesnym, mało obciążającym chorego.

Istnieją jednak przeciwwskazania:

świeży zawał serca
ostra niewydolność oddechowa
niedociśnienie i wstrząs
niekontrolowane nadciśnienie
brak współpracy z pacjentem
ciąża nie jest przeciwwskazaniem do wykonania gastroskopii, jednak koniecznie należy rozważyć wskazania jej wykonania.

Inne metody diagnostyczne

Są uzupełniające w stosunku do gastroskopii i nie mogą jej zastąpić. Należą do nich : badanie radiologiczne z papką barytową, USG jamy brzusznej, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, manometria, pH-metria przełykowa, kapsułka endoskopowa.

Przygotowanie pacjenta do badania

Przed gastroskopią nie powinno się przez 6 godzin jeść i przez 3-4 godziny pić. W przypadku zaburzeń opróżniania żołądka (np. u pacjenta z gastropatią cukrzycową lub zwężeniem odźwiernika) czas ten należy wydłużyć. Korzystne może być w takim przypadku zastosowanie diety płynnej w dniu poprzedzającym badanie.
Bezpośrednio przed gastroskopią należy koniecznie wyjąć ewentualnie posiadane protezy zębowe.

Znieczulenie (sedacja)

W celu zwiększenia komfortu badania można zastosować 4 rodzaje znieczulenia:

miejscowe znieczulenie tylnej ściany gardła lidokainą w aerosolu (najczęstszy sposób)
minimalną sedację
głębszą sedację z analgezją
pełną anestezję (prowadzoną przez anestezjologa) z monitorowaniem podstawowych parametrów fizjologicznych (tętno, oddech, ciśnienie tętnicze)

Przebieg badania

Pacjent leży na lewym boku, z zazwyczaj nieco uniesioną górną częścią ciała. Jeśli posiada protezy zębowe, powinien wyjąć je przed badaniem. Na dziąsła zakłada się plastikowy ochraniacz (ustnik) chroniący zęby pacjenta i endoskop przed uszkodzeniem. Następnie lekarz wprowadza przez ustnik końcówkę endoskopu do jamy ustnej, pacjent otrzymuje polecenie wykonania aktu połknięcia, a lekarz kontynuuje dalsze wprowadzanie endoskopu do przełyku, żołądka i dwunastnicy pod kontrolą wzrokową (obraz na monitorze).